İnanışa göre iyileri mükafatlandırıp, kötüleri cezalandıran, zorluklarda yardımcı olan ve bolluğa kavuşturan Hızır'ın İlyas peygamberle buluştuğu 6 Mayıs, bir bayram olarak binlerce yıldır kutlanıyor.
Hıdırellez ya da Hıdrellez; Türk dünyasında kutlanan mevsimlik bayramlardan biridir. Ruz-ı Hızır (Hızır günü) olarak adlandırılan Hıdırellez günü, Hızır ve İlyas'ın yeryüzünde buluştukları gün olduğu sayılarak kutlanıyor.
Hıdırellez günü, Gregoryen (Miladi) takvimine göre 6 Mayıs, eskiden kullanılan Rumi takvim olarak da bilinen Jülyen takvimine göre 23 Nisan günü oluyor. 6 Mayıs'tan başlayıp 4 Kasım'a kadar olan süre Hızır Günleri adıyla yaz mevsimini, 8 Kasım'dan 5 Mayıs'a kadar olan süre ise Kasım Günleri adıyla kış mevsimini oluşturuyor. Bu yüzden 5 Mayıs günü gecesi kış mevsiminin bitip sıcak yaz günlerinin başladığı anlamına geliyor.
Hızır ve Hıdırellez'in kökeni hakkında çeşitli fikirler ortaya atıldı. Bunlardan bazıları Hıdırellez'in Mezopotamya ile Anadolu kültürlerine ait olduğu; bazıları ise İslamiyet öncesi Orta Asya Türk kültür ve inançlarına ait olduğu yolundadır. Hıdırellez Bayramı'nı ve Hızır düşünüşünü tek bir kültüre mal etmek olanaksızdır. İlk çağlardan itibaren Mezopotamya, Anadolu, İran, Balkanlar ve hatta bütün Doğu Akdeniz ülkelerinde bahar ya da yazın gelişiyle belli başlı doğasal döngüler için sevinç duyulduğu görülüyor.
Hızır; yaşam suyu (ab-ı hayat) içerek ölümsüzlüğe ulaşmış; özellikle de baharda aramızda dolanarak, bolluk ve sağlık dağıtır. Hızır bir kişiye verilen addan çok aslında bir doğasal durumu, baharla vücut bulan yaşamın tazelenmesini simgeler. Türkiye'de Hızır'a atfedilen özelliklerin bazıları şöyle: "Kalbi temiz, Allah'a inanan insanlara yardım eder", "Uğradığı yerlere bolluk, bereket, zenginlik sunar", "Dertlilere derman, hastalara şifa verir", "Bitkilerin yeşermesini, hayvanların üremesini, insanların kuvvetlenmesini sağlar", "İnsanların şanslarının açılmasına yardım eder", "Uğur ve kısmet sembolüdür", "Mucize ve keramet sahibidir".
Türkiye'de Hıdrellez Bayramı 6 Mayıs (5 Mayıs Gecesi) tarihinde kutlanıyor. Hıdrellez, bütün Türk dünyasında bilinen mevsimlik bayramlarımızdan biridir. Hızır ve İlyas sözcükleri birleşerek halk ağzında hıdrellez şeklini aldı. Hıdırellez gününde baharın gelişi ile bolluk ve bereketin artması için çeşitli dileklerini gül ağacına asacaklar. Hıdırılellez 5 Mayıs gecesi (dün gece) başlayıp ve bir sonraki gün de ikindiye kadar devam edecek. Hıdırellez'de dileklerin kabul olması için gül ağacının dibine şekiller çizilir notlar bırakılır. Hıdırellez Sabahı da o notlar alınıp suya bırakılır.
İnanışa göre iyileri mükâfatlandırıp, kötüleri cezalandıran, zorluklarda yardımcı olan ve bolluğa kavuşturan Hızır'ın İlyas peygamberle buluştuğu 6 Mayıs, bir bayram olarak binlerce yıldır kutlanıyor. "Hızır" ve "İlyas" kelimelerinin halk arasındaki telaffuzundan aldığı bilinen Hıdırellez, Türk dünyasının mevsimlik bayramı olarak "kış mevsiminin bitip, sıcak yaz günlerinin başladığını" müjdeliyor. Doğanın canlanmasının habercisi olarak görülen bu günde, Hızır ve İlyas'ın her türlü dileği yerine getireceği inanışı yaygın olarak kabul görüyor.
HIDIRELLEZ NASIL KUTLANIR?
Onların su kaynaklarında, kırlarda buluştuğunun düşünülmesi nedeniyle kutlamalar genellikle yeşillik, ağaçlık alanlarda, su kenarlarında, bir türbe ya da yatırın yanında yapılıyor. Bu gibi yerlere bu nedenle "Hıdırlık" da deniliyor. Hızır ve İlyas'ın kavuştuklarında Allah yolunda olmanın ve birlikteliklerinin verdiği sevinçle kuvvet bulduğuna inanılıyor.
Hızır'ın kim olduğuna dair çeşitli görüşler var. Tasavvuf çevreleri Hızır'ı bir veli olarak kabul ettiği gibi, onun peygamber olduğunu düşünenler de bulunuyor. Onun ak saçlı, nur yüzlü, sakallı yaşlı bir adam veya dilenci, fakir kılığında göründüğüne inanılıyor. O zor durumdaki insanlara yardım etmesi, iyileri mükâfatlandırıp, kötüleri cezalandırması, berekete ve bolluğa kavuşturması gibi özelliklerle biliniyor. Hızır'ın, "hayat suyu" içtiği için sonsuza kadar yaşayacağı da inanışlar arasında yer alıyor.
İlyas'ın peygamber olduğu konusunda ise genel kabul bulunuyor. Halk arasında kabul edilen inanışa göre, Hızır karaların ve havanın, İlyas ise suların hakimidir ve bu ikisi birleştiğinde, doğada var olan her şeye güç yetecek konuma gelinmektedir.
Hızır ve İlyas'ın bir araya geldikleri günde her türlü dileğin onlar tarafından yerine getirileceğine inanılıyor. Bu nedenle çeşitli dilekler için çeşitli ritüeller gerçekleştiriliyor. 5 Mayıs akşamı evlenme çağına gelmiş kızlara bulaşık yıkattırılmaz.Hıdırellez günü, hiçbir yeşil dalından koparılmaz.Bazı bölgelerde Hıdırıllez günü çamaşır yıkanması, ev temizlenmesi ve iş yapılması da uygun bulunmaz.
BEREKET İÇİN NELER YAPILIR?
Hıdrellez gecesi Hızır'ın bereket vermesi için yiyecek kaplarının, erzak torbalarının, ambarların ve para keselerinin ağızları açık bırakılıyor. Ev, bağ-bahçe, araba isteyen kimseler, Hıdrellez gecesi gül ağacının altına istediklerinin küçük bir modelini yaparlarsa Hızır'ın kendilerine yardım edeceğine inanıyorlar. Aynı zamanda dileklerini kırmızı kurdaleye bağlayıp gül ağacına asıyorlar.
En yaygın ritüel, nazardan ve hastalıktan korunmak için ateş yakarak üzerinden atlamaktır. Bu ritüel adeta Hıdırellez'le özdeşleşmiştir. Günahlardan arınmak için de bu uygulamaya başvurulduğu ifade ediliyor.Evlenmek isteyen kızlar gelin maketi yapar ve gül dalına asarlarsa evlenecekleri kişiyi düşlerinde göreceklerine inanılıyor. Evlenmekte geciktiği düşünenlerin başının üzerinden kilit açılıyor.
5 Mayıs akşam ezanı ile gül dallarına paralar asılır ya da açık cüzdan bırakılır. Böylelikle bolluk ve berekete ulaşmak, varlıklı kişiler olmak düşlenir. Asılan paralar ya da cüzdanlar 6 Mayıs sabah erkenden geri toplanır. Evdeki her kişi için yedi fasulye ya da yedi nohut ekilir, gelebilecek kötülüklerin bunlara gelmesi dilenir.5 Mayıs günü (nişanlılar arsında) oğlan evi, kız evine Hıdırellez Kurbanı, olarak süslenmiş bir koç gönderir. Bu kurban ertesi gün kesilerek birlikte yenir. Yemeğe çağırılanlar, çarşaf, havlu yemeni ve gönüllerinden kopan armağanlar getirirler. Getirilen armağanlar ipler üzerinde sergilenir.
Hıdırellez günü, erkenden kalkılıp kapılar açılır. Genç kızlar için hazırlanan sandıklar açılır. Açılır ki eve bereket dolsun, genç kızımız da iyi bir evlilik yapsın.Hıdırellez günü, bazıları sabah gün doğarken kırlara, bağlara, bahçelere çıkıp buralarda Hızır'ın ayak izlerine basarak bolluğa ulaşmayı düşler.Hıdırellez günü, doğa ve insan sevgisi çok önemlidir çünkü Hızır ve İlyas, insanları, doğayı, iyiliği ve cömertliği seven, bereketin simgesi olan, kutsallıklarına inanılan dinsel varlıklardır.
6 Mayıs günü ikindi zamanı Hıdırellez'in bittiğine inanılır. Ancak eğlenceler hava kararıncaya değin sürer. "Hızır uğrasın!"dileği bolluk gelmesi anlamında kullanılır. Dilek dilerken ve Gül ağacına astıktan sonra "Bismillahirahmanirahim. Bin bir adım bir adım /allah bir adım adım / kerim kerem allah /başımda bir Duman var yardım eyle ya allah / la ilaha illallah muhammedenresullullah yetiş imdadıma hızır ile allah birsin sen kulla mişersin biz gibi kulların yardımcısı sensin hızır deryada erdim murada amin" duası edilir.
HABER MERKEZİ
